Online Schaakquiz HSG kerst 2020

Gehouden tijdens de corona-lockdown op donderdagavond 17 december 2020.

Toelichting:
De quiz bestaat uit tien vragen.
Hoofdprijs was: gratis deelname aan het HSG Open 2021.
Bij gelijk eindigen na tien vragen:
Een heuse Armageddonvraag als tiebreak.
Onder technische begeleiding van Pascal Losekoot waren de ruim twintig deelnemers via Zoom met elkaar verbonden.
Zin om  de vragen te beantwoorden? Probeer maar, onderaan deze pagina staat een link naar de oplossingen.

Vraag 1.
Naar welke categorie is geen schaakopening of openingsvariant vernoemd?  Meerdere antwoorden mogelijk.

A. Planten
B. Dieren
C. Rivieren
D. Steden
E. Landen
F. Mensen
G. Bergen
H. Planeten
I. Oceanen

Antwoord: Naar planten zijn geen schaakopeningen vernoemd. Naar  dieren wel, bijvoorbeeld het Olifanten Gambiet (1 e4 e5 2 Pf3 d5); de Orang-oetan (1 b4), de Leeuw (universele opstelling met e5, d6, Pbd7 en Pf6), de Gier (1 e4 e5 2 f4Df6), de Egel-opstelling (Hedgehog) en de Hippopotamus (nijlpaard). In de laatste systemen speelt zwart provocatief terughoudend: pionnen niet verder dan de zesde rij, meeste stukken op de zevende rij. Verschil: de Egel speelt het koningspaard naar f6, de hippo naar e7 en hier staat de koningspion op e5 in plaats van e6. Rivieren: ja, het Wolga-gambiet. De meeste schaakopeningen zijn vernoemd naar steden (en streken), landen en mensen. En nee, er zijn geen schaakopeningen vernoemd naar bergen, planeten en oceanen. Het juiste antwoord is dus A, G, H en I.

Vraag 2
Hoeveel uitspraken over het schaakspel hieronder zijn echt, toe te schrijven aan een grote schaker of denker?

• Het schaakspel is een zee waarin een mug kan baden en een olifant verdrinken.
• Schaken is het leven.
• De pionnen zijn de ziel van het schaakspel.
• Ook de meest orthodoxe communist verdedigt in het schaakspel zijn koning.

A. Een uitspraak.
B. Twee van de vier uitspraken.
C. Drie van de vier uitspraken.
D. Alle vier uitspraken.

Antwoord: D. is juist. Alle vier uitspraken zijn in de (schaak)literatuur vastgelegd:

• De zee, de mug en de olifant is een mysterieus  Indiaas spreekwoord dat wellicht iets probeert uit te drukken over de oneindigheid van het schaakspel waarin iedereen tot aan een mug toe een kans heeft en niemand onaantastbaar is, zelfs de olifant niet.
• De vertaling van de beroemde kernachtige uitspraak ‘Çhess is Life’ van Bobby Fischer.
• Een bekende uitspraak van de Franse schaker, musicus en componist François Philidor (1726-1795). Naar hem is de Philidor-verdediging vernoemd (1 e4 e5 2 Pf3 d6). –
• Een wijsheid van de Servische schrijver Branislav (‘Brana’) Crncevic.

Vraag 3
Door wie heeft Walter Tevis, de schrijver van The Queen’s Gambit, het boek waarop de gelijknamige Netflix-serie is gebaseerd, zich laten inspireren? Kies één antwoord.

A. Judit Polgar
B. Jeanne d’Arc
C. Bobby Fischer
D. Vera Menchik

Antwoord:  C. is juist, er zijn duidelijke overeenkomsten met het traject dat Fischer naar de top heeft afgelegd en het pad dat Beth Harmon heeft gevolgd. Beth is weliswaar een fictief personage dat toch lijkt op een vrouwelijke Bobby Fischer. Judit Polgar en Vera Menchik, tijdgenote van Euwe, waren vrouwelijke schakers die in de wereldtop konden  meedraaien. Jeanne d’Arc (1412-1431) is een Franse heldin, in 1920 door de R.K.-kerk zelfs heilig verklaard. Ten onrechte is wel eens gesuggereerd dat zij symbool stond voor de spelregelwijziging in het schaakspel, waarbij de Dame het invloedrijkste stuk op het schaakbord werd.

Vraag 4
Welke Nederlandse schaakfilm kun je wellicht beschouwen als een voorloper van The Queen’s Gambit? Kies één antwoord.

A. Lang Leve de Koningin
B. De IJzeren Dame
C. Het Dameoffer
D. Het Sterkste Stuk
Antwoord:  A. is goed, al is het een kinderfilm (uit 1995 van Esmé Lammers, de kleindochter van Max Euwe). De IJzeren Dame is de bijnaam van Margaret Thatcher.

Vraag 5
Welke oud-HSG’er verliest in The Queen’s Gambit een stelling tegen Beth Harmon? Een stelling die hij eerder in de werkelijk gespeelde partij remise hield. Kies één antwoord.

A. Magnus Carlsen
B. Judit Polgar
C. Daniël Stellwagen
D. Yasser Seirawan

Antwoord:  C. is goed, Daniël Stellwagen.

In de diagramstelling speelde wit 1 Txb7. Gary Kasparov die deze stelling selecteerde voor The Queen’s Gambit ontdekte dat 1. h5! tot winst voor wit leidt. Het was de zet die Beth Harmon in de serie koos als afgegeven zet, want de partij werd hier afgebroken. Kasparovs variant gaat verder met 1. …, Te2 (op hxg5 volgt hxg6, op gxh5 verliest g6) 2. a4! Txb2+ 3. Ka3 hxg5 4. hxg6 Th2 5. Txb7 g4 6. Txa7 g3 7. Th7+! Txh7 8. gxh7 Kxh7 9. b5 Dit eindspel is gewonnen voor wit ondanks de lopers van ongelijke kleur.
De stelling betrof een in Wijk aan Zee (Tata, grootmeestergroep B) gespeelde partij uit 2007 tussen de sterke jonge Russische grootmeester Dimitri Jakovenko en het Soester jeugdtalent Daniël Stellwagen – inmiddels gestopt met schaken in verband met een wetenschappelijke loopbaan. Stellwagen speelde vele jaren voor HSG in de Meesterklasse. Carlsen kwam een keer voor HSG uit, in 2008, vijf jaar voordat hij de wereldtitel veroverde: ‘oud-HSG’er Magnus Carlsen wereldkampioen’ kopte onze website op 25 november 2013, wellicht een tikje overdreven… Carlsen won in 2008 als 17-jarige in het Dudok Raadhuis met zwart van de Groningse grootmeester Jan Werle.  Judit Polgar debuteerde in het seizoen 1989-90 met haar zussen Zsuzsa en Zsofia in de Nederlandse competitie. Ze waren  door Joop van Oosterom naar HSG gehaald. Yasser Seirawan kwam ook vele seizoenen voor HSG uit.

Vraag 6
In de serie zien we dat partijen in die tijd nog werden afgebroken. De speler aan zet moest een zet afgeven/opschrijven die in een speciale ‘verzegelde’ envelop werd bewaard. Met welke term ging dat gepaard. Kies één antwoord.

A. In conclaaf
B. Confidentieel
C. Onder couvert
D. Zonder couvert

Antwoord C. is goed, het betekent: in een gesloten envelop.

Vraag 7
Hoeveel schaakopeningen/openingsvarianten zijn er? Kies één antwoord.

A. 32
B. 64
C. Meer dan 100
D. Meer dan 1.000

Het schaakspel telt 32 stukken, het bord 64 velden. Antwoord D. is goed: er zijn meer dan 1.000 openingsvarianten. De ‘schaakbijbel’ The Oxford Companion to Chess heeft er b.v. 1.327 geregistreerd. Een pientere deelnemer merkte tijdens de quiz op dat in dat geval antwoord C. ook goed is….Op zich niet onjuist, maar antwoord D. is beter.

Vraag 8
Welke naam van een schaakopening is niet juist. Kies één antwoord.

A. Glasgow Kiss
B. Berlijnse Muur
C. The Stonewall
D. Frankenstein-Dracula Gambiet
E. Zwitsers Gambiet

Antwoord E. is goed, althans dat dacht de quizmaster abusievelijk in de hoop een valstrik te kunnen opzetten. Gevalletje bedrieger bedrogen. Het Zwitsers Gambiet bestaat weliswaar vooral als term voor een strategie in een Zwitsers toernooi om wat (halve) punten te laten liggen in het begin van het toernooi, om dan met een flinke eindsprint vanuit het achterveld alsnog de top van het klassement te achterhalen. Maar er bestaat wel degelijk een Zwitsers gambiet als schaakopening, na de zetten 1. f4 f5 2. e4.
De Berlijnse Muur is een in de grootmeesterpraktijk populaire (remise)variant van het Spaans.
The Stonewall is een speelwijze binnen het Hollands, met de pionnenformatie c6-d5-e6-f5.  Glasgow Kiss is een speelwijze in de Slavische ruilvariant, waaraan toptheoreticus Boris Avrukh in zijn boek over het Klassiek Slavisch een speciaal hoofdstuk wijdt.  Ook het obscure Frankenstein-Dracula Gambiet bestaat echt, als subvariant van  het Weens.

Vraag 9
Welke speler die in zijn tijd tot de absolute wereldtop behoorde, veroverde nooit de wereldtitel? Kies één antwoord.

A. Vasili Smyslov
B. Michael Tal
C. Viktor Kortchnoi
D. Veselin Topalov

Antwoord C. is goed: Viktor Kortchnoi, die daaraan zijn bijnaam ‘de beste wereldkampioen die de schaakwereld nooit heeft gehad’ dankt. Veelvoudig HSG-clubkampioen Kees Nagtegaal zegt in Mat in de Mediastad (2012) over de trainingsavonden die hij bij HSG heeft gegeven:  ,,Ik heb schaken geleerd uit de boekjes van Bouwmeester en die waren nogal deterministisch. Bouwmeester was natuurlijk zelf beïnvloed door Euwe, met  motto’s als ‘Oordeel en plan’. Kortchnoi leerde ons het tegenovergestelde: dit is mogelijk, dat is mogelijk, ook vanuit compleet verloren stellingen kun je nog naar mogelijkheden blijven zoeken. Kortchnoi heeft ons geleerd te vechten.”

Vraag 10
In de interne competitie van HSG is in 2019 een partij gespeeld die door een topgrootmeester wordt uitgelegd op YouTube. Hoeveel keer is deze video inmiddels bekeken? Voer het antwoord in via de chat.

Antwoord: Op 17 december 2020 meer dan 5.800 keer. De partij werd amper een maand na het verschijnen van het boek Game Changer gespeeld in onze interne competitie, tussen Guido Wagenvoorde en mij (met zwart). Wat een toeval (?) dat de partij zo’n sterke gelijkenis toont met de partij tussen Stockfish en AlphaZero! Ik had me voorgenomen het concept van AlphaZero op de club te beproeven, als ik de kans zou krijgen. Slechts een paar weken later was het al zover! Ik schreef erover en dat trok de aandacht van Matthew Sadler die in Nederland heeft gewoond en gewerkt en de Nederlandse  taal machtig is. Ter begeleiding van hun boek verwerkte hij met co-auteur Natasha Regan de partij tot een instructieve video op hun YouTube-kanaal. Het is misschien wel de meest bekeken partij uit de interne competitie van HSG ooit! Het hoogtepunt uit mijn schaakleven. Tot nu toe, hè.

Via deze link is de video (onderaan de pagina)  te bekijken

Tiebreak/Armageddonvraag.
Hoeveel jaar was Emanuel Lasker wereldkampioen schaken?

Voer het antwoord in via de chat. Als uit het antwoord geen beslissing is af te leiden, dan wint de kortste bedenktijd!
Antwoord: 27 jaar, van 1894 tot 1921.
Michaël de Vos, Frits Wagenvoorde en Johan Lindeman haalden evenveel punten. Michaël wist als enige het juiste antwoord en won het gratis ticket voor het HSG Open 2021!