RECONSTRUCTIE De schaakvariant van het Deense voetbalsprookje uit 1992

Best wel een Dingetje

• King Ding, een reconstructie
• Schaakvariant Deens voetbalsprookje 1992
• Oorlog opnieuw gamechanger
• Inhaalslag 4 + 12 + 6 + 10 = 32. Hoe zit dat?
• Klopt dit spelregel-ethiekgezien wel?
• Trofee met sticker ‘georkestreerd in Hangzhou, China 2022′

Ding Liren zou geen wereldkampioen schaken zijn geworden zonder Karjakins steun aan Poetin voor de aanval op Oekraïne. Nog scherper gesteld: Oh bittere ironie, als Poetin begin 2022 niet tot de invasie had besloten zou Ding in 2023 niet de wereldtitel schaken hebben kunnen veroveren.

Dings succesvolle greep naar de macht past in een overzicht van onvoorziene gebeurtenissen die een kampioenschap een  verrassende wending kunnen  geven. Het lijkt misschien het meest op het mooie Deense sprookje van  het EK voetbal in 1992 in Zweden. Denemarken had zich niet geplaatst voor de eindstrijd door in de poule als tweede te eindigen achter Joegoslavië.

Tien dagen voor het begin van het voetbaltoernooi laaide de oorlog in Joegoslavië weer op. FIFA en UEFA besloten Joegoslavië alsnog van deelname uit te sluiten. Als vervanger werd Denemarken opgeroepen. Ze waren nauwelijks voorbereid maar gingen graag,  met het idee in deze situatie niets te verliezen te hebben. Dat hadden ze ook niet. Het onbevangen spelende Denemarken werd sensationeel Europees kampioen door in de finale Duitsland met 2-0 te verslaan. In de halve finale elimineerde Denemarken overigens Oranje, na het nemen van strafschoppen (historische misser Marco van Basten, 4-5).

Parallel met Ding

Ding Liren wist zich niet te plaatsen voor het kandidatentoernooi 2022 in Madrid, waarvan de winnaar de WK-finale zou mogen gaan spelen.

Hij kwam begin 2022 hiervoor toch in beeld.  Oorlog op het Europese continent was ook hier de indirecte  aanleiding tot uitsluiting van een van de deelnemers. De Rus Sergey Karjakin werd door de FIDE geschorst na uitlatingen op sociale media waarin hij steun betuigde aan de aanval van Rusland op Oekraïne. Hij volgde daarbij de retoriek van president Poetin. Karjakin werd voor zes maanden uitgesloten van wedstrijden en kon dus niet deelnemen aan het toernooi in Madrid in juni/juli 2022.

Hoogste rating

Ding kwam volgens de reglementen als vervanger in aanmerking, als de hoogste ratinghouder van de spelers die zich niet hadden gekwalificeerd. Hij voldeed echter nog niet aan de eis dat hij  tussen juni 2021 en mei 2022 dertig partijen gespeeld moest hebben die voor rating waren verwerkt.

De teller van Ding stond, op het  moment van schorsing van Karjakin, 21 maart 2022,  nog maar op vier – het was immers coronatijd en lockdowns/uitreisvisumperikelen stonden deelname van Ding  aan buitenlandse toernooien in de weg. Zo miste hij ook een kwalificatietoernooi voor Madrid.

Van vier naar dertig partijen, tussen 21 maart 2022 en 1 mei 2022, het  lijkt fysiek bijna onmogelijk. Moet je net het geluk hebben dat er in die zes weken voldoende toernooien zijn. Het lukte wonderwel, omdat de Chinese schaakfederatie de zaak voortvarend ter hand nam. De operatie ‘Breng Ding naar Madrid’ (met wellicht  in het achterhoofd dat dit een tussenstation naar de wereldtitel zou kunnen zijn) kwam na 21 maart snel op gang.

Er werd een  drietrapsraket ontworpen die Ding alsnog moest lanceren:

1. Grootmeestertoernooi, 27 maart tot 3 april 2022 met het ongebruikelijke format van vier deelnemers die vier keer tegen elkaar spelen. Dus in totaal twaalf rondes in acht dagen, dat schiet lekker op. Op vier dagen werden twee partijen afgewerkt. De drie andere Chinese grootmeesters waren gemiddeld 250 elopunten zwakker dan Ding. Deze drie speelden alle onderlinge partijen remise, wat ruimte biedt voor de conclusie dat ze het toernooi als een verplicht nummer beschouwden. Het ging om de lancering van Ding, een zaak van nationaal (schaak)belang van China. Ding won het toernooi ongeslagen met 10,5 uit 12.
2. Tweekamp Ding-Wei over zes partijen, 5 – 10 april 2022: vijf remises, winst voor Ding in de slotpartij (3,5-2,5).
3. Het Chinese kwalificatietoernooi voor de Asian Games, 14-24 april 2022. Zes Chinese GM’s speelden twee keer tegen elkaar, tien rondes dus. Ding bleef wederom ongeslagen en werd met 6,5 punten (gedeeld) eerste.

In korte tijd 12 + 6 + 10 = 28 partijen afgewerkt en dat bracht zijn totaal op 32. De partijen werden door de FIDE geaccepteerd voor ratingverwerking voor de cruciale ratinglijst van mei 2022.

Alle 28 partijen werden gespeeld in de Chinese stad Hangzhou, wel zo handig, geen tijdverlies door reistijd. Snel iets organiseren, dat kunnen Chinezen als geen ander. Misschien was een toernooi al gepland en zijn de andere evenementen er aan vastgeplakt. Mag een sportbond op deze manier een speler faciliteren om zo een norm of limiet te halen? Waarschijnlijk wel.

Ding werd dus toegelaten tot het kandidatentoernooi in Madrid als vervanger van Karjakin en eindigde  daar als tweede achter Nepo, maar daarmee lag de weg naar de WK-finale nog niet  open.

Normaal plaatst alleen de winnaar van het kandidatentoernooi zich voor de WK-eindstrijd. Maar vrijwel onmiddellijk na het toernooi maakte wereldkampioen Magnus Carlsen definitief bekend zijn titel niet meer te willen verdedigen: de WK-finale zou dus, conform de reglementen, tussen Nepo en Ding gaan, de nummers 1 en 2 in Madrid. Voor de tweede keer kreeg Ding dus hulp van buitenaf, profiteerde hij opnieuw van een min of meer  toevallige loop der gebeurtenissen.

Nu is hij de eerste Chinese wereldkampioen en daar valt op zich niets op af te Dingen. Hij verdient de schaakkroon omdat hij in de laatste tien zetten van een enerverende match,  waarin rapidpartijen uiteindelijk een beslissing moesten forceren, over de beste zenuwen beschikte en scherper was dan Nepo. Zo simpel is.

King Ding vierde zijn triomf ingetogen. We zagen hem na de opgave van Nepo eenzaam zachtjes snikken  op het podium in Astana, Kazachstan. Een scherp contrast met zijn voorganger, Magnus Carlsen, van wie we nog de beelden uit 2013 herinneren toen hij zich gewillig met kleren aan door zijn feestende entourage in een hotelzwembad liet gooien, nadat hij eerder op de dag de wereldtitel had veroverd op Anand in Chennai, India.

Met de triomf van Ding heeft China nu de ´dubbel´ in het WK schaken te pakken: de titel in het algemene of open toernooi en de titel bij de vrouwen (het WK schaken kent formeel geen mannentoernooi; vrouwen schaken nog niet sterk genoeg om zich voor de eindstrijd in het open toernooi te kunnen kwalificeren). De Chinese ‘dubbel’ blijft nog wel even voortduren. In juli (5-25) is er weer een vrouwen-WK. Titelverdedigster Ju Wenjun en haar  uitdaagster Lei Tingjie komen beiden uit China, waar het WK ook wordt gehouden.

Een land dat tegelijkertijd de mondiale schaakbaas en -bazin levert, is vrij zeldzaam. Het was eerder voorbehouden aan de Sovjet-Unie, was zelfs vaste prik in de periode 1950-1990 (uitgezonderd 1972-1975, toen Bobby Fischer de dubbele dominantie onderbrak).

De tweekamp in Kazachstan is met groot enthousiasme gevolgd.  Het was een  open strijd, groots en meeslepend, uiteraard met fouten, drama en een ongekend hoog aantal partijen waarin een beslissing viel. Reclame voor de schaaksport, was de teneur van veel reacties, ‘het beste WK schaken ooit’, viel zelfs te lezen.

Bij de voorbereiding van  de reconstructie van Dings curieuze aanloop naar de WK-finale zag ik geen  berichten opduiken  over protesten over  de  bijzondere manier waarop Ding over de streep (van de dertig benodigde partijen) is getrokken.  Hierbij mocht zijn rating natuurlijk geen grote schade oplopen. Dat gevaar was overigens niet groot gezien zijn ruime  voorsprong op  naaste concurrenten Aronian, So en Giri. Maar hij speelde alle 28 partijen tegen uitsluitend landgenoten die natuurlijk wisten wat er op het spel stond. In die situatie zou een overwinning op Ding misschien wel carrière-remmend hebben kunnen werken voor de desbetreffende speler. Dat protesten uitbleven is misschien begrijpelijk. Ding is van de topspelers het meest gedupeerd door de coronarestricties (ongekend streng beleid Chinese overheid). Het niet aanwijzen van Ding  als vervanger van Karjakin zou  gezien kunnen worden als een groter onrecht dan het misschien niet helemaal zuivere  ‘kunst- en vliegwerk’ in Hangzhou dat Ding opties gaf die een andere speler in een vergelijkbare situatie wellicht niet zou hebben gehad.

Best wel een Dingetje….

Maar waarschijnlijk kan het  door de beugel, reglementair gezien. Toch mag de spelregelcommissie van de FIDE er nog wel een keer naar kijken, of het op deze manier wel wenselijk en/of geoorloofd is.

Het zou me niet verbazen als je op een verborgen plekje op de trofee die Ding vanuit Astana mee naar huis mocht nemen ergens een piepklein stickertje tegenkomt, made in of orkestrated in Hangzou, China, 2022.

Maar geen reden om Ding niet welkom te heten als de zeventiende wereldkampioen sinds 1886!

Wereldkampioenen sinds 1886:
(zonder wereldkampioenen uit de periode 1993-2006 toen er geen eenheid in de schaakwereld was).

• Steinitz
• Lasker
• Capablanca
• Aljechin
• Euwe
• Botwinnik
• Smyslov
• Tal
• Petrosian
• Spassky
• Fischer
• Karpov
• Kasparov
• Kramnik
• Anand
• Carlsen
• Ding

JES, 3 mei 2023