Gratis geld voor iedereen

Het kapitalisme, of in ieder geval de neoliberale variant daarvan, verkeert in een soort surseance van betaling, het voorportaal van een faillissement. Een markt die volgens de eigen ideologie geheel vrij hoort te zijn, heeft heel hard de helpende hand nodig van overheid en centrale bankiers.
De geldpers draait op volle toeren, in een ultieme poging om de boel bij elkaar te houden. Kwantitatieve verruiming (QE) heet de toverformule van het opkoopprogramma van de Europese Centrale Bank, in navolging van soortgelijke programma’s in Japan, VS, China en het Verenigd Koninkrijk, waar het ook niet werkt(e).
Het geld komt niet in de echte economie terecht, het lukt niet om de inflatie aan te wakkeren, dringend nodig om de enorme schulden minder te laten knellen.
Wel wordt bereikt dat de rente nul of zelfs negatief is, nadelig voor spaarders en gepensioneerden.
Na de ‘QE voor de banken’, dient nu een ‘QE voor het volk’ zich aan, ook wel bekend als ‘helikoptergeld’: bankbiljetten uit een helikopter strooien, bij wijze van spreken. Gratis, zonder tegenprestatie of verplichting tot terugbetalen. Dat moet ons tot meer consumeren aanzetten, waarmee het inflatiedoel van ongeveer twee procent alsnog kan worden bereikt.

Basisinkomen

Gratis geld voor iedereen, het lijkt een thema waar de geitenwollen sok en het gekrijtstreepte bankierspak elkaar gevonden hebben. De slogan is vooral bekend uit de hoek van de voorstanders van het basisinkomen, vaak weggezet als een utopische fantasie, ‘het beste slechtste idee ooit’.
Helikoptergeld valt in dezelfde categorie, je zou het niet moeten willen, maar kennelijk redden we het zonder ook niet. Filantropen zijn centrale bankiers immers allerminst.
Economen hebben doorgaans weinig moeite om gaten te schieten in zowel de principes van het basisinkomen als het helikoptergeld. Inkoppertjes: een onvoorwaardelijk basisinkomen is ‘het subsidiëren van luiheid’, ‘onbetaalbaar’, en is in strijd met het geldende arbeidsethos.

Experimenten

Toch kan dit niet verhinderen dat er in en buiten Nederland steeds meer experimenten op gang komen, in ons land in inmiddels twintig gemeenten. Zwitserland spreekt zich binnenkort in een referendum uit over invoering van een basisinkomen. In Nederland omarmen kleine politieke partijen het idee, maar het zou best een groot thema kunnen worden bij de verkiezingen in 2017 (of eerder).
De initiatieven in onder meer Wageningen, Utrecht, Tilburg en Groningen zijn erop gericht om te onderzoeken op welke manier het beste een uitkering verstrekt kan worden. Utrecht richt zich op verschillende groepen met een uitkering.
Eén groep krijgt minder regels dan nu, een derde groep krijgt helemaal geen regels. Op basis hiervan wordt in samenwerking met de Universiteit Utrecht bekeken wat de beste methode is. Het geeft mogelijk een antwoord op de vraag of het huidige controleapparaat met verplichtingen tot zinloze tegenprestaties wel in stand moet worden gehouden.
Deze experimenten – die zich beperken tot uitkeringsgerechtigden – staan nog heel ver af van het ultieme doel van de beweging die hiervoor ijvert: een basisinkomen voor iedereen boven achttien jaar, zonder enige tegenprestatie.

Op de helling

De Europese Centrale Bank overweegt helikoptergeld in te zetten omdat het systeem anders vastloopt. Dit rechtvaardigt de conclusie dat het systeem op de helling moet. Nodig is een fundamentele en totale discussie over werkgelegenheid, arbeidsmoraal, robotisering, economische ongelijkheid en inkomensongelijkheid.

HMC, opinie, 2 april 2016

Startpagina Journalist en Schaker

Overzicht Economie