Hoe hard is het ‘nee’ van de PvdA?

Asscher staat in eigen partij onder druk om toch mee te regeren in centrum-rechts kabinet. Een centrum-rechts kabinet doet op zich recht aan de verkiezingsuitslag, waarbij de meerderheid rechts heeft gestemd. Daarnaast is de groep linkse kiezers groot genoeg om vertegenwoordigd te zijn in een nieuw kabinet. Een kabinet met een klein overwicht van twee rechtse partijen, aangevuld met twee linkse partijen zou daarom zo gek nog niet zijn.
Maar qua samenstelling weerspiegelt een kabinet met de PvdA erbij niet de uitslag van de verkiezingen in maart: daarvoor is te sterk afgerekend met het beleid van de VVD/PvdA-coalitie, beide partijen kwamen samen immers niet verder dan 42 zetels.
PvdA-voorman Lodewijk Asscher heeft dus principieel het gelijk aan zijn kant om de boot af te houden. Regeren past de weggevaagde PvdA nu even niet. Maar uit praktisch oogpunt komt de variant met het motorblok (VVD, CDA en D66) aangevuld met de PvdA nu toch weer om de hoek kijken. Deze vier partijen hebben een meerderheid van 80 Kamerzetels, getalsmatig dus een solide basis. En het land moet toch geregeerd worden, nietwaar?
Asscher die in het weekeinde nog eens herhaalde dat het ‘nee’ van de PvdA ‘een keihard nee’ is, zal onder druk komen te staan nu er binnen de partij stemmen opgaan om toch weer regeringsverantwoordelijkheid te nemen. Een groep PvdA-bestuurders, bestaande uit burgemeesters en wethouders, spraken zich gisteren in de Volkskrant uit voor het meeregeren van de PvdA. ‘Om te voorkomen dat rechts er met de buit vandoor gaat, nu het weer goed gaat met de economie’, zoals een van hen het uitdrukte.
Als dit de inleiding is van interne verdeeldheid, dan blijft de PvdA niets bespaard. Zelfs in de luwte de wonden likken van de zware electorale afstraffing is de partij dan niet gegund. De PvdA is bij gebrek aan alternatieven in beeld geraakt na het afhaken vorige week van GroenLinks, qua stembusuitslag de meest logische vierde partij voor een centrum-rechts kabinet. Maar inhoudelijk staan GroenLinks en VVD/CDA zo ver uit elkaar dat het redelijk voorspelbaar was dat de formatiepoging schipbreuk zou gaan lijden, ook bij een tweede poging.
Toch kreeg GroenLinks-voorman Jesse Klaver de zwartepiet toegespeeld voor het klappen van de formatie vorige week op het migratiedossier. Premier Rutte was ‘verbijsterd’, want een akkoord leek in zicht. Dat is ook wat anderen ons wilden doen geloven, maar of dat werkelijk zo is, weten we niet. Klaver liet zelf weten dat er wel veertien punten waren waarover de partijen nog van mening verschilden, en dat lijkt op grond van de verkiezingsprogramma’s ook logisch.

Druppel

Migratie was waarschijnlijk wel de bekende druppel. Er lag een tekst op tafel van informateur Tjeenk Willink waar Klaver uiteindelijk niet mee akkoord kon gaan. Het was een compromis van twee alinea’s. Er stond in dat iedere vluchteling individueel het recht houdt om asiel aan te vragen. Er stond ook in dat de omstreden Turkije-deal niet in strijd is met het Vluchtelingenverdrag en dat meer van zulke deals, met Noord-Afrikaanse landen, mogelijk moeten zijn.
En daar sta je dan als de glorieuze Jessias van de verkiezingen. Hij moest kiezen uit twee kwaden. De tekst van Tjeenk Willink accepteren is vanuit het perspectief van GroenLinks bijna onmogelijk. Daarvoor leeft de overtuiging binnen de partij dat de Turkije-deal een schending is van het VN-Vluchtelingenverdrag uit 1951 veel te sterk. De tekst afwijzen leidt ertoe dat hij zal worden geframed als idealistische wegloper, en dat is ook precies wat er de afgelopen week is gebeurd.
Maar ook in eigen kring was er wel kritiek die in de media werd uitvergroot: een gemiste kans om klimaatdoelen binnen te halen. Toch heeft Klaver er goed aan gedaan zijn rug recht te houden, het wegstrepen van onbeschrijflijk oorlogsleed van vluchtelingen tegen mogelijke milieuwinst is ongepast en zou zijn geloofwaardigheid ernstig aantasten.
Toch ziet het er opeens minder zonnig voor GroenLinks uit. Het principiële vluchtelingenstandpunt heeft een prijs, het draagvlak hiervoor in de samenleving is waarschijnlijk niet groot genoeg (meer). Dat lijkt ook Asscher te beseffen, die vrijdag in de Volkskrant met enkele hoogleraren een opiniestuk schreef. Voor Asscher is het door informateur Tjeenk Willink voorgelegde compromis acceptabel, zo had hij al eerder laten weten. In het Volkskrant-stuk schrijft Asscher dat de tegenstelling tussen enerzijds iedereen altijd opvangen en anderzijds grenzen en ogen dicht moet stoppen. En: ,,Vluchtelingen verdienen bescherming en een veilig bestaan, maar de Nederlandse bevolking mag verwachten dat de samenleving wordt beschermd.”
Op rechts zijn VVD en CDA al een flink stuk opgeschoven naar de PVV van Wilders. In de verkiezingsprogramma’s van deze partijen stonden volgens een commissie van hoogleraren en wetenschappers passages die lijnrecht ingaan tegen de rechtsstaat, inzake islam, migratie en terrorisme. Dat gold ook voor de PVV, SGP en VNL (inmiddels opgeheven als partij).
Asscher liet nadrukkelijk weten dat zijn stuk over migratie niet bedoeld is als sollicitatie aan de informateur om een plek te krijgen aan het motorblok. Al dan niet toevallig: het past wel precies. Asscher kijkt waarschijnlijk al verder dan de kabinetsformatie en springt in het gat op links in het migratievraagstuk.

HMC, Opinie, 20 juni 2017

Startpagina Journalist en Schaker

Overzicht Politiek/Samenleving