Zeven remises op rij
Zeven opeenvolgende remises in een WK-tweekamp schaken is niet uitzonderlijk. Maar voor Magnus Carlsen is het wel een nieuwe ervaring. Tegen Viswanathan Anand (India) stond hij halverwege de tweekamp al met 2-0 voor, zowel in 2013 als uitdager als in 2014, toen hij zijn wereldtitel met succes verdedigde.
Maar nu ook de zevende partij gisteravond geen winnaar heeft opgeleverd, kan worden vastgesteld dat de Rus Sergej Karjakin niet heeft kunnen profiteren van de twee witpartijen die hij in het midden van de tweekamp achter elkaar mocht spelen. Algemeen wordt dit opgevat als een gunstige loting. Of het meer is dan een virtueel voordeeltje is echter de vraag. Carlsen heeft in de resterende vijf partijen drie keer wit en zou er nu dus iets beter voor moeten staan.
De tweekamp tot nu toe laat zich als volgt samenvatten: eerste twee partijen waren niemendalletjes. In partij 3 en 4 had Carlsen winstkansen maar verdedigde Karjakin zich uitstekend. In partij 5 liet de Rus een plotselinge kans op voordeel onbenut. Partij 6 werd relatief snel remise door een geforceerd zettenverloop in een volledig voorbereide variant van Carlsen. De Noorse wereldkampioen had voor de hele partij niet meer dan twintig minuten bedenktijd nodig. Gisteravond moest hij in partij 7 iets langer voor het halfje werken.
Voordeel
Nemen we de winstkansen onder de loep, dan valt op dat Carlsen twee keer serieus structureel voordeel heeft gehad. De computer evalueerde dit in beide partijen als +2.0. Dit is te vertalen als beslissend voordeel. Mogelijk overschatte de computer in de vierde partij de winstkansen van Carlsen. Hierin wist Karjakin zich te redden met wat in schaaktermen een ‘vesting’ heet. Hiervan heeft de mens nog het beste begrip. De machines geven in dat soort situaties te hoge plussen, doordat ze varianten blijven ophoesten waarin het voordeel steeds wordt bevestigd. Op basis van begrip en patroonherkenning weet de mens dan al lang dat het voordeel tot niets leidt. Op veel andere onderdelen van het schaakspel is de computer al wel superieur aan de mens.
De winstkans van Karjakin in de vijfde partij was een fantoomvoordeel, een kans die uit de lucht kwam vallen door een achteloze zet van Carlsen. In zo’n geval heeft de tegenstander slechts één moment om te profiteren. Karjakin was niet alert. De computer evalueerde de stelling op +1 voor de Rus, substantieel voordeel, maar nog niet beslissend.
Carlsen heeft dus de meeste kansen laten liggen door in prachtige stellingen niet optimaal voort te zetten, en dat is niets voor hem en kan duiden op gebrek aan vorm. Dat verklaart waarschijnlijk zijn norse houding op de persconferentie na afloop van de vijfde partij, het meest besproken moment van deze tweekamp tot nu toe. Kortaf, bits antwoordde hij op vragen, met een lichaamshouding die uitstraalde: sodemieter op met je domme opmerkingen, laat me met rust.
Zijn team moet hebben begrepen dat hem zo’n houding niet past, ook al is Karjakin nog zo’n hinderlijke klever. Er is vast over gesproken, in elk geval kregen we de volgende dag een heel andere Carlsen te zien. Rechtop zittend, toegankelijk, vrolijk. Het grootste gevaar voor Carlsen is misschien wel Carlsen.
‘Magnus’
Hij is niet zomaar een wereldkampioen schaken. Carlsen is een project, een wereldmerk. In de VS ging eind vorige week de film ‘Magnus’ in première, een film over een decennium van zijn leven, van 2004 tot 2014, waarin hij zich tot schaakgenie ontwikkelde.
Ook is er een schaakapp ‘Play Magnus’ ontwikkeld. Iedereen kan zo ter lering een partijtje tegen hem spelen, waarbij zijn speelsterkte op verschillende leeftijden zo goed mogelijk is nagebootst. In alle landen van de wereld is de app inmiddels gedownload, zo wordt beweerd, behalve in Noord-Korea en Zuid-Soedan.
HMC, sport, 21 november 2016