Matchpoint
Carlsen laat zich masseren, Karjakin ontspant zich wandelend
Komende nacht kan de beslissing vallen in de strijd om het wereldkampioenschap schaken in New York. De Noor Magnus Carlsen (25), de titelverdediger en de Rus Sergej Karjakin (26), de uitdager, staan beiden op matchpoint. Het staat 5,5-5,5 en de winnaar van de twaalfde partij is wereldkampioen. Bij remise volgt woensdag een tiebreak.
Carlsen speelt in de laatste reguliere partij met wit. Dat geldt als een voordeel, maar het voordeel is lang niet zo groot als dat van een tennisser die de opslagbeurt heeft. En Karjakin kan moed putten uit het feit dat hij in zijn carrière twee keer van Carlsen heeft gewonnen, en beide keren met zwart. Dat was vorige week in New York en in 2012 in Wijk aan Zee, traditioneel in januari twee weken lang de schaakhoofdstad van de wereld.
Kenners verwachten dat beide spelers risicomijdend gedrag zullen vertonen en op een tiebreak zullen aansturen. Carlsen zal het zeker proberen, maar vermoedelijk met de hand op de rem.
Bewijzen
Een tiebreak met versneld speeltempo is een betrekkelijk nieuw fenomeen in tweekampen om de wereldtitel. Vroeger overheerste de opvatting dat de uitdager de wereldkampioen echt moest verslaan. Bij een gelijkspel behield de regerende schaakvorst de titel. Die bevoordeling is in de moderne tijd gelukkig afgeschaft: ook de wereldkampioen zal moeten bewijzen dat hij recht heeft op de troon door de uitdager terug te wijzen.
Zaterdagavond eindigde de elfde partij in remise. Carlsen domineerde maar zijn voordeel in de vorm van een ver opgerukte vrijpion, gecreëerd door een slim doordacht pionoffer in het middenspel, was niet voldoende voor de winst. Karjakin maakte handig gebruik van eeuwig schaak-motieven die hij in de stelling had gevlochten.
Carlsen zit weer goed in zijn vel na de dramatische gebeurtenissen van vorige week, toen hij zijn hand overspeelde en de achtste partij pijnlijk verloor. Hij was zo ontredderd dat hij wegliep van de persconferentie waarvoor hij reglementair een forse boete kreeg. Het protest van de Carlsen-delegatie is afgewezen. De boete is wel gehalveerd, tot vijf procent van het prijzengeld. Dat komt voor Carlsen neer op 20.000 tot 30.000 euro. Klein bier voor de Noor, wiens jaarinkomen, inclusief commerciële activiteiten op twee miljoen wordt geschat.
Op de persconferentie zaterdag verklapten de spelers dat het fysieke aspect steeds belangrijker wordt. Carlsen bezoekt vrijwel dagelijks de sportschool en houdt zich fit met intense sporten zoals basketbal. Carlsen onthulde dat hij zich voor de partij liet masseren. Karjakin volgt de principes van de Russische schaakschool die zeggen dat wandelen de beste manier is om de geest weer op te laden.
In het slot van de tweekamp gaat het vooral om de sterkste zenuwen. Dat geldt nog meer in de tiebreak, mocht het zover komen. Hierin wordt de spanning steeds verder opgevoerd. De spelers beginnen met vier rapidpartijen van 25 minuten bedenktijd per persoon. Is het dan nog gelijk, dan volgen snelschaakpotjes van slecht vijf minuten.
Armageddon
Daarna wordt de beslissing geforceerd met een partijtje dat met veel gevoel voor dramatiek het armageddon-vluggertje is gaan heten. De naam is ontleend aan een bijbelse verwijzing naar de eindtijd. Hierbij krijgt de witspeler vijf minuten bedenktijd, de zwartspeler vier. Eindigt de partij in remise, dan wint zwart de partij. En in dit scenario ook de wereldtitel. Vooraf wordt geloot, de winnaar moet de kleur kiezen. Er schijnt onder grootmeesters een voorkeur te bestaan voor zwart, ondanks de extra minuut en het voordeel van de beginzet van wit. Maar met zulke grote belangen op het spel is een armageddon-tiebreak nog niet eerder voorgekomen.
HMC, sport, 28 november 2016