Merkels overwinningsnederlaag

Het valt niet mee om de overwinningsnederlaag van Angela Merkel in Duitsland te duiden. Is het een mokerslag, beleefde Duitsland een zwarte zondag, was het een politieke aardbeving waarvan het epicentrum in het vroegere Oost-Duitsland lag? Of valt het relatief nog wel mee en is Duitsland nog steeds te beschouwen als een baken van politieke stabiliteit?
Het is in elk geval niet zo dat de peilingen er weer eens helemaal naast zaten. Een maand geleden werd al voorspeld dat Merkels CDU/CSU weliswaar zou verliezen maar wel de grootste zou blijven. Ook coalitiepartner SPD zou inleveren, maar lang niet zo veel als de sociaal-democraten in Nederland en Frankrijk eerder dit jaar hebben gedaan. Dat de populistische Alternative für Deutschland de derde partij van het land zou worden, zag ook iedere peiling wel aankomen.
De stembusuitslag van zondag bevestigde de tendens, zij het dat Merkel & Schulz wat meer verloren dan was verwacht en AfD nog iets meer won dan waarop was gerekend. Maar in grote lijnen zaten de peilingen goed, dus zijn de commentaren die van een ‘seismische schok’ spreken een tikje overdreven. Aardschokken zijn doorgaans onvoorspelbaar, dat was de verkiezingsuitslag in Duitsland niet.

Opluchting

Vanuit Europees perspectief is met enige opluchting gereageerd. Brussel zal tevreden constateren dat Merkel als koningin van Europa aan een vierde termijn als bondskanselier kan beginnen en ook de grootste Duitse oppositiepartij, een rol waarvoor de SPD van Schulz zondagavond meteen koos, is pro-Europees.
Dat er grote zorgen bestaan over de opmars van AfD spreekt ook voor zich. Duitsland wist na de Tweede Wereldoorlog de Bondsdag schoon te houden van extreem-rechtse elementen. Die partijen waren er wel, zoals de Republikaner en de Duitse Volksunie, ze bereikten in het begin van de jaren negentig wel de deelstaatparlementen, maar daar bleef het bij. Met bijna dertien procent van de stemmen is AfD in een klap bijna net zo groot als de PVV van Wilders, op dit moment de tweede partij van Nederland.
Het verschil is dat Wilders in Nederland een ondemocratische partij kan leiden, de partij van een almachtig lid. Met deze structuur zou de PVV in Duitsland niet mogen meedoen aan de verkiezingen. Wilders kan door een strakke regie voorkomen dat meningsverschillen doorlopend tot scheuringen leiden. De jonge geschiedenis van AfD staat al bol van dit soort interne twisten. Hieraan werd meteen een nieuw hoofdstuk toegevoegd door Frauke Petry. De partijvoorzitter keerde gisteren, toen de nieuwkomer nog dronken was van het electorale succes, de partij de rug toe en gaat verder als eenmansfractie.
De AfD verbindt niet primair mensen die uit overtuiging voor de partij kiezen, maar brengt vooral mensen samen die een afkeer hebben van bestaande partijen. Met als bindmiddel vluchtelingenvrees en angst voor de islam. Er moeten ook andere sentimenten meespelen, anders is het niet te verklaren dat de partij bijna twee keer zoveel stemmen wist te halen in het vroegere Oost-Duitsland, waar steden als Leipzig en Dresden veel kleinere moslimgemeenschappen hebben dan Westduitse steden.
AfD dankt haar succes voor een groot deel aan een bewust negatieve online-campagne, met dank aan het Amerikaanse reclamebureau Harris Media dat ook Trump heeft geadviseerd. De partij heeft het patent op schokkende uitspraken. Frauke Petry zei een jaar geleden dat vluchtelingen desnoods aan de grens moesten worden neergeschoten. Haar plaatsvervanger Beatrix von Storch voegde er fijntjes aan toe dat dit ook voor vrouwen en kinderen moet gelden. Dit jaar noemde AfD-politicus Björn Höcke het Holocaust Monument in Berlijn een monument van schande. Partijleider Alexander Gauland verklaarde dat Duitsland trots mag zijn op de soldaten van de Wehrmacht in de wereldoorlogen.
Dit soort uitspraken genereren veel media-aandacht, waarna de AfD zich handig als slachtoffer van de politieke correctheid weet te positioneren. Het traditionele politieke midden heeft hier nog niet het antwoord op weten te vinden.

HMC, Opinie, 26 september 2017

Startpagina Journalist en Schaker

Overzicht Internationaal