Sterke vrouwen redden de planeet
Zijn vrouwen groener dan mannen? Op algemene persoonlijkheidskenmerken wordt dit in psychologische studies vaak aangenomen. Vrouwen gedragen zich gemiddeld socialer en hechten meer waarde aan zorg, waarden die samenhangen met duurzaam gedrag. Mannen met doorgaans focus op winst, hebben een grotere ecologische voetafdruk. Relatief veel vrouwen onderscheiden zich in een bijzonder activistische rol. Zeven portretten uit heden en verleden.
Greta Thunberg, Zweden, 2003
- Activistische klimaattiener.
- Rolmodel autisten.
- Inspirator klimaatprotest scholieren wereldwijd.
- Uitgeroepen tot Persoon van het Jaar 2019, de jongste ooit in deze verkiezing van Time.
Klimaatactiviste met een autistische stoornis, vermoedelijk syndroom van Asperger. Las voor het eerst over klimaatverandering toen ze acht jaar was en het liet haar niet meer los. Raakte op haar elfde depressief, onder meer doordat ze niet begreep waarom de machthebbers in de wereld niets deden aan de nakende rampspoed. Sprak en at niet meer. Het ging weer wat beter nadat ze haar ouders overtuigde geen vlees meer te eten en vooral niet meer te vliegen. Op haar vijftiende ging ze bij het begin van het schooljaar niet meer naar school, met dit protest trok ze de aandacht van de wereldpers. Roept veel weerstand, zelfs haat op, maar slaat ook een brug naar mensen die zich weliswaar bewust zijn van morele tegenstrijdigheden van dit moment maar – omdat het leven toch ook een beetje leuk moet blijven – deze deels aanvaarden. Een relativering die voor mensen met een aandoening in het autistische spectrum ondraaglijk kan zijn.
Erin Brockovich, Amerika, 1960
- Activiste tegen machtige (PFAS)-vervuilende bedrijven.
- Film ‘Erin Brockovich’ (2000).
Deed in de jaren tachtig van de vorige eeuw mee aan schoonheidswedstrijden en werd gekozen tot Miss Pacific Coast. Ging daarna aan de slag op een advocatenkantoor, waar ze betrokken raakte bij een rechtszaak tegen de Pacific Gas and Electric Company (PG&E) in Californië in 1993. Dit bedrijf had het drinkwater besmet met chroom-6. De fabriek werd in deze zaak uiteindelijk veroordeeld tot een schadevergoeding van 333 miljoen dollar.
Haar strijd tegen de energiegigant werd onderwerp van een biografische dramafilm uit 2000, geregisseerd door Steven Soderbergh. De film draagt haar naam, ‘Erin Brockovich’. Haar rol werd gespeeld door Julia Roberts die hiervoor werd onderscheiden met een Oscar.
Brockovich bond juridisch ook de strijd aan met andere grote Amerikaanse bedrijven (Dupont, 3M) wegens PFAS-vervuiling, een problematiek die pas sinds kort tot Nederland lijkt te zijn doorgedrongen.
Brockovich, inmiddels 59 jaar, is nu het boegbeeld van de rechtszaak die 40.000 Australische burgers eind oktober tegen de Australische overheid hebben aangespannen. De burgers, uit alle delen van Australië, claimen dat de vervuiling van de grond waarop ze wonen heeft geleid tot waardedaling van hun huizen. De vervuiling is veroorzaakt door blusschuim dat veel is gebruikt op militaire bases. Blusschuim is een van de vele toepassingen van PFAS dat ook gebruikt wordt in vet-, water- en vuilafstotende producten.
Carey Gillam, Amerika (geboortejaar onbekend)
- Journalist. Activiste.
- Bond met succes de strijd aan tegen de machtige agro-chemiereus Monsanto.
- Bekroond als schrijfster.
Als landbouwverslaggeefster voor het internationale persbureau Reuters kwam ze vaak op de burelen van Monsanto, waar aanvankelijk alle deuren voor haar open gingen. Ze werd echter persona non grata nadat ze de waarheid over het pesticide glyfosaat en het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup had ontdekt en hierover kritisch begon te schrijven.
Haar boek ‘Whitewash’, in het Nederlands vertaald met ‘Giftig Spul’ sloeg in als een bom. Ze stapte uit de journalistiek om zich volledig aan de strijd tegen glyfosaat te wijden. Momenteel is ze directeur van de Amerikaanse non-profitorganisatie U.S. Right to Know, die ijvert voor transparantie in de Amerikaanse voedselindustrie.
In de Verenigde Staten zijn bijna 43.000 rechtszaken aangespannen tegen Bayer, de Duitse chemiereus die Monsanto heeft overgenomen, door mensen die zeggen dat ze kanker hebben gekregen van Roundup.
Rachel Carson, Amerika, 1907-1964
- Bioloog, schrijfster.
- Verbod pesticide DDT.
- Bekroond als schrijfster.
Rachel Carson waarschuwde als biologe voor de effecten van het misbruik van pesticiden. Ze werd wereldberoemd met haar boek ‘Silent Spring’ (1962; Nederlandse vertaling: ‘Dode Lente’). De titel verwijst naar de apocalyptische lente waarin de vogels niet meer zingen doordat zij als gevolg van het gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn uitgeroeid. Haar naam is verbonden aan de strijd tegen DDT, waarvoor de ontdekker Paul Hermann Müller in 1948 de Nobelprijs werd toegekend.
‘Silent Spring’ viel samen met de opkomst van de moderne milieubeweging. In de jaren zeventig werd DDT, dat gezien werd als veroorzaker van onvruchtbaarheid, genetische defecten en kanker, wereldwijd verboden. Daarmee had Carson meer succes dan ze wellicht wenste. DDT zorgde voor milieuschade door toepassing in de landbouw, maar was effectief als bestrijdingsmiddel van malaria. Het middel, ook wel pest en zegen genoemd, heeft miljoenen levens gered. De WHO keurde het middel later weer goed, uitsluitend tegen malaria , onder strikte regels voor wijze van toepassing.
Karen Silkwood, Amerika, 1946-1974
- Klokkenluidster, vakbondsvrouw.
- Legde onveiligheid nucleaire industrie bloot.
- Film ‘Silkwood’ (1983).
- Kwam onder verdachte omstandigheden om het leven bij een auto-ongeluk.
Ze werkte als scheikundige in een plutoniumfabriek in Oklahoma. In het bedrijf gebeuren vaak ongelukken met radioactieve stoffen. De directie sprak gevaar voor de volksgezondheid echter tegen. Silkwood die tevens actief was voor de vakbond, stelde met gevaar voor eigen leven de wantoestanden in de fabriek aan de kaak.
Onder regie van Mike Nichols werd haar levensverhaal in 1983 verfilmd: ‘Silkwood’ met Meryl Streep in de hoofdrol, waarvoor ze een Oscar-nominatie kreeg.
In november 1974 was ze op weg naar een afspraak met een journalist van de New York Times in Oklahoma City die ze een lijvig belastend dossier zou overhandigen. Ze is daar nooit aangekomen. Ze raakte betrokken bij een volgens de omstreden officiële lezing eenzijdig auto-ongeluk waarbij zij de controle over het stuur verloor, van de weg raakte en op een betonnen pijler botste.
Volgens de verhalen waren medewerkers van Kerr-McGee opvallend snel op de plek. Toen de politie arriveerde waren alle sporen uitgewist, ook de dossierstukken werden niet teruggevonden. Haar familie voerde jarenlang een juridisch gevecht met de onderneming, waarbij het bedrijf aansprakelijk werd gesteld voor haar plutoniumbesmetting. Het leidde uiteindelijk tot een schikking van 1,4 miljoen dollar, zonder erkenning van aansprakelijkheid.
Naomi Klein, Canada, 1970
- Schrijfster, activiste.
- Voorhoede linkse klimaatbeweging.
Haar boek ‘No Logo’ over de grote macht van multinationals maakte haar wereldberoemd. Ze geldt als een van de boegbeelden van de beweging die zich verzet tegen de dominantie van het neoliberalisme. Is nu een van de drijvende krachten achter de Amerikaanse klimaatbeweging Green New Deal.
Citaat: “Ik heb het gevoel dat de manier waarop we het over klimaatverandering hebben te gefragmenteerd is. Er wordt geen verband gelegd met andere crises waarmee de wereld te maken heeft. In het boek leg ik verbanden tussen de klimaatcrisis en het streven naar white supremacy (blanke suprematie ), de verschillende vormen van nationalisme en de vele mensen die vanwege oorlog hun land ontvluchten. Het zijn crises die samenhangen en elkaar doorkruisen, dus de oplossingen moeten dat ook doen.” (The Guardian, 2019).
Analyseert vlijmscherp in haar bestsellers als ‘No Logo’, ‘De shockdoctrine’, ‘Nee is niet genoeg’, ‘No Time, verander nu’, ‘Brand!’ Voert een voorhoedegevecht met haar pleidooi voor een totale omwenteling van het op ongebreidelde consumptie en ecologische uitputting gebaseerde huidige economische systeem, opvattingen die nu nog te radicaal zijn voor een breed draagvlak.
Polly Higgins, Schotland, 1968-2019
- Juriste, activiste.
- Advocaat van de Aarde.
- Voorvechtster aanpak ecocide.
Haar voornaamste doel was om ecocide, het toebrengen van ernstige schade aan het milieu, strafbaar te stellen en op te nemen in het Verdrag van Rome als vijfde misdaad tegen de menselijkheid. Hiervoor gaf Higgins haar goedbetaalde baan als advocaat op, ze verkocht haar huis in Londen en begon een nieuwe carrière als ‘advocaat van de Aarde’. Ze overleed dit voorjaar na een kort ziekbed aan een agressieve vorm van kanker.
Mediahuis Regionale Dagbladen, Kerstbijlage, 21 december 2019
