Bayer schikt, maar probleem verdwijnt niet

Discussie over glyfosaat zal niet verstommen

Bayer lijkt zich met een miljardenschikking in de VS te ontworstelen aan de molensteen die het bedrijf sinds 2018 om de nek hangt. In dat jaar werd het Amerikaanse biotechnologische bedrijf Monsanto door de Duitse chemiereus overgenomen, voor bijna 60 miljard euro, de grootste Duitse overname ooit.

De overname was nog niet rond of het eerste lijk tuimelde al uit de kast: Monsanto werd aangeklaagd door tienduizenden Amerikanen die stellen ziek te zijn geworden door blootstelling aan glyfosaat, het belangrijkste bestanddeel van onkruidverdelger Roundup. Door de overname kwamen die zaken op het bordje van Bayer te liggen, wat de beurskoers van het bedrijf uiteraard geen goed deed, met opstandige aandeelhouders tot gevolg.

Het aantal klagers zwol aan tot boven de honderdduizend en Bayer verloor de eerste zaken waarin een Amerikaanse rechtbankjury tot een uitspraak was gekomen. Het werd duidelijk dat een schikking de enige uitweg was. Woensdag werd hier na lange onderhandelingen met 25 gespecialiseerde Amerikaanse advocatenkantoren een akkoord over bereikt. In totaal betaalt Bayer negen miljard euro schadevergoeding aan de klagers, van wie een groot deel beweert lymfklierkanker (non-hodgkinlymfoom) te hebben opgelopen door blootstelling aan glyfosaat. Bayer betaalt zonder schuld te bekennen en hoopt het dossier eindelijk te kunnen sluiten.
Maar daarmee is niet ook de discussie over glyfosaat gesloten. Uiterlijk in 2022 moet de EU de vergunning, afgegeven in 2017, voor vijf jaar opnieuw beoordelen. Volgens de agro-chemische sector is het middel onmisbaar voor het op peil houden van de voedselvoorziening. Milieu- en burgerrechtenorganisaties willen dat het middel verboden wordt wegens schade voor mens en milieu.

Honderden studies naar glyfosaat zijn verricht met de vraag of een te hoge blootstelling kankerverwekkend is. De WHO kwam in 2015 tot de slotsom dat glyfosaat ‘waarschijnlijk’ kankerverwekkend is. Andere studies zeggen dat hiervan geen sprake is. Het dossier puilt uit van beschuldigingen van fraude en manipulatie van onderzoekgegevens.
In antwoord op Kamervragen van de SP en de Partij voor de Dieren verklaarde minister Carola Schouten van Landbouw vorige maand ‘geschrokken’ te zijn van berichten over een Duits ‘fraudelaboratorium’ dat betrokken was bij toelatingsstudies glyfosaat. De minister zegt de bevindingen van onderzoek van de Duitse autoriteiten na invallen in het Hamburgse laboratorium af te wachten.
Het gebruik van glyfosaat nam fors toe toen Monsanto gewassen genetisch ging manipuleren, zodanig dat die resistent (Roundup-Ready in de marketingtaal van Monsanto) werden tegen glyfosaat. Het behandelen van akkers in Noord- en Zuid-Amerika met de onkruidverdelger werd hierdoor een stuk makkelijker, met inzet van sproeivliegtuigen. Het bestrijdingsmiddel tast de gewassen zelf niet aan. In Europa zijn genetisch gemodificeerde gewassen (GMO’s) slechts beperkt toegestaan.
Door die ontwikkeling begon glyfosaat overal op te duiken als producten onder een microscoop werden gelegd: in ontbijtproducten, in bier, in honing, in menselijke urine, in grondwater. In 2018 stelden Argentijnse wetenschappers vast dat zelfs opgevangen regenwater glyfosaat bevat. Maar de gezondheidsautoriteiten beweren dat de concentraties niet schadelijk zijn voor de mens , waarbij overigens de grenswaarden werden opgerekt.
Het toegenomen gebruik had nog een nadeel. Er trad, evenals bij het stijgende gebruik van antibiotica, resistentie op. Onkruiden als palmer amarant en waterhennep gaven in de VS geen krimp meer na een ‘shot’ glyfosaat en begonnen als ‘superonkruiden’ akkers te overwoekeren. Geen nood, uit de stal van Monsanto had Bayer nog een ander renpaardje: dicamba, een middel dat zulke onkruiden wel klein krijgt.
Producenten als Bayer en andere chemische bedrijven kregen enige weken terug echter een onverwachte teleurstelling te slikken: een Amerikaanse rechtbank staat het gebruik van dicamba niet langer toe, de nadelen zijn bij de vergunningverlening onderschat, aldus het vonnis.
Bayer had in de VS al een miljoenenrechtszaak, waarbij het bedrijf was veroordeeld tot het betalen van een schadeclaim van 265 miljoen dollar, verloren van een perzikteler, wiens fruitbomen onherstelbaar werden beschadigd toen dicamba naar zijn boomgaard was overgewaaid. Deze ‘drift’, een typische eigenschap van het middel, kan zich over enorme afstanden uitstrekken en dus terecht komen bij gewassen die er niet tegen bestand zijn. Bayer heeft woensdag meteen ook maar, voor een slordige 400 miljoen dollar, andere dicamba-claimzaken geschikt.
De huidige wijze van efficiënte voedselproductie, onmisbaar om alle monden op de planeet te voeden, komt onder druk te staan. Steeds meer en zwaarder landbouwgif (de sector zelf spreekt van ‘gewasbeschermingsmiddelen’) is nodig. Het is een doodlopende weg die de noodzaak van een overgang naar circulaire landbouw nog eens onderstreept.

Mediahuis, Regionale Dagbladen, 26 juni 2020

Verbod glyfosaat in stroomgebied Maas

Nederlandse boeren hangt beperkingen van het gebruik van het omstreden onkruidverdelgingsmiddel glyfosaat boven het hoofd. Dit blijkt uit twee principebesluiten van het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB). Eén van de besluiten houdt verband met normoverschrijdingen in oppervlaktewater van de Maas dat bestemd is voor de drinkwatervoorziening.
In het stroomgebied van de Maas zijn op diverse meetpunten concentraties van de werkzame stof glyfosaat gevonden die boven de drinkwaternorm liggen en schadelijk kunnen zijn voor de mens. Het CTGB kondigt daarom een ‘gebiedsbeperkende maatregel’ aan voor het Maasstroomgebied. In dit geval gaat het om een algeheel verbod, voor professionele en particuliere gebruikers, en zowel binnen als buiten de landbouw. De gemeten concentraties in het voor de drinkwatervoorziening bestemde oppervlaktewater van de Rijn en de Drentsche Aa bleven wel beneden de norm, aldus het CTGB.
Het tweede principebesluit van de toezichthouder maakt een einde aan de zogenaamde ‘vooroogsttoepassingen’. Hierbij worden gewassen vlak voor de oogst bespoten met het landbouwgif, waarvan restanten in de agrarische producten kunnen achterblijven en zo op het bordje belanden van de consument.
De methode wordt ook wel ‘volveldstoepassing’ genoemd waarmee een versnelde afrijping beoogd wordt. De chemische behandeling vindt geen genade (meer) in de ogen van het CTGB aangezien van gewasbescherming of onkruidbestrijding geen sprake is. Het dient het gemak van de boer bij het oogsten.
De maatregel geldt voor granen (tarwe, gerst, rogge, haver, triticale en spelt, wintertarwe, wintergerst, zomertarwe, zomergerst); droog te oogsten erwten en bonen; peulvruchten; lijnzaad, koolzaad en mosterd. Aanvragen voor toepassingen van andere producten worden telkens apart door het College beoordeeld.
De Europese Commissie liet glyfosaat in december 2017 voor een beperkte periode van 5 jaar opnieuw toe. De herbeoordelingsprocedure voor een nieuwe verlenging in de EU in 2020 begint over twee maanden. Vier lidstaten, Nederland, Frankrijk, Hongarije en Zweden nemen de voorbereiding op zich. Ondertussen hebben Oostenrijk en Duitsland al aangekondigd glyfosaat te verbieden.
Glyfosaat/Roundup is ontwikkeld door Monsanto, inmiddels overgenomen door de Duitse chemiereus Bayer. De WHO heeft het middel in 2015 aangemerkt als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’.
Bayer is als rechtsopvolger van Monsanto recentelijk in de VS veroordeeld tot forse schadeclaims, te betalen aan mensen die zeggen NHL (kwaadaardige aandoening lymfestelsel) te hebben opgelopen door extreme blootstelling aan glyfosaat.

HMC, 15 oktober 2019

Roundup

Het is groeizaam weer, dus er kan wat onkruid omhoog schieten in de voegen van de bestrating. Ter bestrijding kun je nog steeds het omstreden middel Roundup kopen met de werkzame stof glyfosaat. Een product van Monsanto dat vorig jaar door het Duitse bedrijf Bayer is overgenomen.
Onvoorstelbaar dat dit middel hier nog steeds verkrijgbaar is, net als in 159 andere landen. Volgens een Amerikaanse rechtbankjury is het middel kankerverwekkend. Een echtpaar dat na jarenlang gebruik een vorm van lymfeklierkanker kreeg, is deze week door de jury een ongekend hoge schadevergoeding van twee miljard dollar toegewezen. Inmiddels de derde boete, met nog 13.400 zaken te gaan.
Ook met schoonmaakazijn, de klassieke ‘Oma weet raad’-aanpak, krijg je het terras onkruidvrij. Het is niet te geloven, maar dit is volgens rijksoverheid.nl verboden. ,,Het effect hiervan op het milieu is nog niet beoordeeld.” Terwijl glyfosaat, dat voor toepassingen in de landbouw ook door andere bedrijven wordt gebruikt, al is doorgedrongen tot oppervlaktewater, bron voor de drinkwatervoorziening.
Het formele sproeiverbod van azijn is uiteraard niet te handhaven, bij gebrek aan azijnpolitie. Burgerlijke ongehoorzaamheid is gerechtvaardigd, zolang het veel milieuschadelijker glyfosaat niet in de ban wordt gedaan.

HMC, Commentaar, 16 mei 2019

Eerste scheur in bastion Roundup

De aankondiging gisteren van chemiereus Bayer om 5 miljard euro te gaan investeren in alternatieven voor glyfosaat is de eerste scheur in het bastion van het omstreden landbouwgif Roundup – door producent en gebruikers vaak omschreven als ‘wondermiddel’ en ‘godsgeschenk’. Maar volgens de WHO is glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’.
Het pesticide is door de overname van Monsanto vorig jaar in de stal van Bayer beland. Het Duitse bedrijf betaalde 63 miljard euro voor de Amerikaanse gigant. Sinsdien is de koers van Bayer in een jaar met 40 procent gedaald, nadat het bedrijf miljardenclaims aan de broek heeft gekregen.
In de Verenigde Staten lopen ruim 13.400 rechtszaken over Roundup. Bayer werd vorige maand voor de derde keer veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding, nu van twee miljard dollar aan een echtpaar met kanker. Ook in Canada komt een class-action op gang, een massale groepsvordering.
Bayer is overigens niet van plan te stoppen met de productie en verkoop van glyfosaat. Zo treft het bedrijf voorbereidingen om het middel later dit jaar opnieuw te laten registreren voor een vergunning in de Europese Unie. De EU verlengde de toestemming voor het middel in 2017 voor vijf jaar. Aanvankelijk leek het er niet op dat de EU een gunstig besluit voor (toen nog) Monsanto zou nemen. De groene fractieleden hadden hun urine op glyfosaat laten testen en alle 48 testen vielen positief uit. Maar de lobby van Monsanto was sterker. Volgens het bedrijf hoopt glyfosaat zich niet in het lichaam op en plas je het weer uit.
Roundup is al decennia omstreden. Het middel wordt op grote schaal gebruikt bij de teelt van door Monsanto genetisch gemodificeerde gewassen (GMO’s), vooral op het Amerikaanse continent. Deze teelt is in Nederland niet toegestaan. Deze zogenaamde Roundup Ready-gewassen kunnen met het middel bespoten worden, zonder dat de plant sterft. Het middel wordt ook gebruikt bij niet-resistente gewassen, maar alleen vlak voor de oogst, waarna de planten gemakkelijker te verwerken zijn voor de boeren [‘green burndown’].
Ook het ‘resetten’ van landbouwgrond neemt een vlucht, ook in Nederland. Hierbij wordt een akker met tijdelijke begroeiing, vanggewassen om uitspoeling van meststoffen te voorkomen, met glyfosaat behandeld. Gevolg hiervan is dat de grond met afstervende begroeiing oranjegeel uitslaat, vaak tot schrik van de lokale bevolking. De winst voor de boer is dat hij de akker, nadat glyfosaat zijn dodelijke werk grondig heeft gedaan, voor het zaaien niet meer hoeft om te ploegen.
De gemeenteraad van Doesburg nam vorige maand een motie aan met een oproep aan lokale boeren om van deze methode af te zien. Een verbod via de Algemene Plaatselijke Verordening bleek niet mogelijk.
De zaak heeft nauwelijks aandacht in de media gekregen, maar Nederland was enkele maanden geleden dicht bij een nationaal verbod van glyfosaat. De Kamer stemde na het alarmerend VN-rapport over de schokkende afname van de biodiversiteit over een motie tot uitfasering van glyfosaat.
De motie, van GroenLinks, Partij voor de Dieren, PVV, SP en PvdA kreeg ook steun van 50Plus en Denk, in totaal 69 stemmen, Tegen stemden de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, aangevuld met SGP en Forum voor Democratie, 75 stemmen. Milieupartij D66, op lokaal niveau vaak betrokken bij acties tegen glyfosaat, had het verschil kunnen maken, maar liet coalitiebelangen prevaleren.
Betrekkelijk nieuw is dat de groeiende groep van tegenstanders van vaccinatie glyfosaat als een van de argumenten hanteert, vooral in de Verenigde Staten, waar een verband wordt gelegd tussen glyfosaat en autisme. Vaccinatieweigeraars winnen terrein, nadat bij tests van Amerikaanse vaccins ook concentraties van glyfosaat werden aangetroffen. Ook in Nederland groeien de ‘antivaxxers’, al is niet bekend hoe sterk. De motieven tegen vaccinatie zijn zeer divers, meer dan eens ook religieus.
De vaccinatiegraad dreigt onder de kritische grens van 95 procent te dalen. Er gaan steeds meer stemmen op om kinderen die niet gevaccineerd zijn te weigeren op kinderdagverblijven. Er is een wetsvoorstel in voorbereiding. Enkele kinderdagverblijven hebben al zo’n verbod ingesteld. Wetgeving is ingewikkeld omdat een kinderdagverblijf met alleen niet-gevaccineerde kinderen uiteraard ook risico’s inhoudt.

HMC, 15 juni 2019

Glyfosaat schreeuwt om verbod

Roundup, de bekende merknaam met onkruidverdelger glyfosaat, is vaak een godsgeschenk genoemd. Effectief en veilig voor mens en milieu, althans volgens de producent. Dat is echter zeer de vraag, zeker nu er in de VS hoge schadeclaims worden toegekend aan boeren en hoveniers die ziek zijn geworden, na jarenlang met het spul te hebben gewerkt. Sluit dan eindelijk het net zich rond het wondermiddel?
Al tientallen jaren woedt heftige discussie over het wel of niet kankerverwekkend zijn van landbouwgif glyfosaat. Betrekkelijk nieuw zijn glyfosaatresistente onkruiden en het verband tussen glyfosaat en tegenstanders van vaccinatie.
In 2025 zal de helft van de baby’s autistisch zijn. Het is in kringen van ‘antivaxxers’ (vaccinatieweigeraars) een vaak aangehaalde uitspraak van de Amerikaanse wetenschapper dr. Stephanie Seneff die hier een relatie legt met glyfosaat. Wetenschappelijk geldt zij als zeer omstreden, maar haar visie bracht Moms across America, een organisatie die ijvert voor voedselveiligheid, op het idee om vaccins te laten onderzoeken op glyfosaat. De organisatie claimt dat in vijf vaccins, onder meer van Merck en Novartis, glyfosaat is aangetroffen. De Nederlandse stichting Vaccinvrij heeft op haar website inmiddels ook een glyfosaatparagraaf opgenomen.
Bij vaccinatie gaat het misschien wel meer om vertrouwen dan om feiten. In de rijke wijken van Los Angeles is de vaccinatiegraad al lager dan in de armste Afrikaanse landen, melden publicaties op internet. Een dalende vaccinatiegraad geldt als gevaarlijk voor de volksgezondheid vanwege het gevaar van besmettelijke ziektes.
In 2015 oordeelde het IARC, het internationaal agentschap voor kankeronderzoek, dat onderdeel is van de wereldgezondheidsorganisatie WHO, dat glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens’ is. Vijf Amerikaanse wetenschappers bevestigden deze conclusie begin dit jaar in een onderzoek dat op de website/database  Science Direct staat vermeld.
Ze concluderen dat blootstelling aan bestrijdingsmiddelen die glyfosaat bevatten een verhoogd risico biedt op non-hodgkinlymfoon (HLF, een vorm van lymfklierkanker).
Ook andere studies wijzen op verstoring van de hormoonhuishouding die tot ontwikkelingsstoornissen kunnen leiden bij kinderen, zoals ADHD.
Amerikaanse rechtbankjury’s hebben in drie zaken hoge schadevergoedingen toegekend, in het laatste geval vorige maand van twee miljard dollar. Producent Bayer, die vorig jaar Monsanto overnam, wordt verantwoordelijk gehouden voor hun ziekte (HLF).
Glyfosaat is ontdekt als een soort ontkalkingsmiddel voor boilers, ter verwijdering van ketelsteen. Later bleek het een perfect middel tegen onkruid, waarvoor Monsanto patent aanvroeg. Het gebruik nam een enorme vlucht toen het biotechnologische bedrijf genetisch gemodificeerde gewassen ontwikkelde die resistent zijn tegen glyfosaat.
Volgens schattingen is sinds de introductie in 1974 wereldwijd meer dan 8 miljard kilo glyfosaat op landbouwgrond gespoten. Hoeveel badkuipen, zelfs zwembaden vol dat is, daarvan is nauwelijks een voorstelling te maken.
In Nederland geven steeds meer boeren hun akkers in het voorjaar een glyfosaat-beurt die de landbouwgrond een onnatuurlijke oranje-gele kleur geeft. Voor de boeren betekent het tijdwinst, ze hoeven minder vaak te ploegen. Een overzicht hiervan is te zien op https://bit.ly/2WCANwS.
De meeste locaties bevinden zich in Gelderland, maar ook zijn er meldingen uit Zuid- en Noord-Holland (Haarlemmermeer, Waterland, Beemster).
Glyfosaat is diep doorgedrongen in de natuur. De stof zit in drinkwater, menselijke urine, ontbijtproducten, honing, zelfs in moedermelk.
In de VS doet zich nog een probleem voor: de opkomst van glyfosaatresistente superonkruiden, zoals palmer amaranth (tweehuizige amarant) die nu al in 39 Amerikaanse staten is gesignaleerd.
Deze planten zijn twee meter hoog, verspreiden gemakkelijk 500.000 zaadjes. Als een boer niet alert is, kan hij na drie seizoenen zijn akker opgeven.
Een Amerikaanse kinderarts zegt in het boek ‘Giftig spul’ (2017) van Carey Gillam dat glyfosaat bedreigender is dan klimaatverandering. Een verschuiving van agrochemische landbouw naar agro-ecologische landbouw is urgenter dan ooit, ook vanwege klimaatverandering en het behoud van de biodiversiteit.

HMC, Plus Opinie, 15 juni 2019

Oostenrijk verbiedt als eerste EU-land glyfosaat

Startpagina Journalist en Schaker
Overzicht Politiek/Samenleving