Terreurdaad als akelige optelsom

Als mensen in een tram onder vuur worden genomen, dan is zonder meer sprake van een daad van terreur. Dat blijft zo, zelfs als de dader meer weg heeft van een verwarde man dan van een terrorist.
Misschien is de Utrechtse tramschutter wel een nieuw fenomeen: de hybride-aanslagpleger waarin eigenschappen van beiden zijn samengekomen als een giftige cocktail van persoonlijke problemen en wanhopige woede over ingrijpende maatschappelijke gebeurtenissen.
Is het vreselijke incident op het 24 Oktoberplein in Utrecht – de datum verwijst naar 24 oktober 1945, de dag van de oprichting van de Verenigde Naties – los te zien van de tragedie van vorige week in Christchurch in Nieuw-Zeeland? Moet Utrecht nu een plek krijgen op de betreurenswaardig lange lijst van steden waar eerder terreuraanslagen zijn gepleegd? Of wijkt Utrecht toch te veel af van Parijs, Brussel, Nice, Berlijn, Barcelona, Londen, Madrid en Manchester?
De reacties van medeleven van buitenlandse regeringen in de Europese hoofdsteden wijzen in de richting van medeleven met een land dat slachtoffer is geworden van terrorisme.
Maar die steunbetuigingen lijken vooral te zijn ingegeven door de officiële Nederlandse verklaringen waarin terroristische motieven nadrukkelijk niet werden uitgesloten.
De tijd waarin autoriteiten de neiging hadden om het tegendeel te doen, namelijk een terreurdaad bij voorbaat liever te willen uitsluiten, ligt inmiddels wel achter ons. Toch roept het vasthouden aan de mogelijkheid van een terroristische daad in Utrecht vragen op. Getuigenverklaringen en een stroom aan berichten gingen in de loop de dag en avond steeds meer wijzen op een wanhoopsdaad van een verwarde persoon. Hierbij zouden relatieproblemen en mogelijk eerwraak een rol kunnen hebben gespeeld.
De officiële Nederlandse verklaringen kunnen best zijn ingegeven door het nieuwe inzicht dat in het Utrechtse drama sprake is van én én. In dat geval is het beeld van de hybride-aanslagpleger zo gek nog niet. Ook terrorisme-expert Beatrice de Graaf hield gisteravond op de televisie rekening met zo’n scenario, de nodige slagen om de arm houdend. Persoonlijke ontsporing die verder escaleert onder druk van dramatische voorvallen elders in de wereld.
Vaststaat dat de terrorist van 2019 heel anders is dan de terrorist van tientallen jaren geleden die symbolen van macht van een ‘foute’ buitenlandse mogendheid als doelwit koos: de Twin Towers, ambassades, militaire bases. In het kader van schokeffect-maximalisatie, bereikbaarheid en elk gebrek aan mededogen werden metrostations en publieksevenementen de nieuwe doelen. Utrecht, maart 2019 is wellicht weer een nieuwe variant.

HMC, Binnenland, 19 maart 2019